Rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych. Co zmienia nowy projekt Ustawy AML?

Końcem stycznia do Sejmu trafił Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw (druk nr 909) (dalej: „Projekt”). Głównym założeniem projektowanych przepisów jest implementacja do polskiego porządku prawnego rozwiązań Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE (dalej: „AMLD5”). Procedowane zmiany mają też na celu dostosowanie przepisów krajowych do wytycznych wynikających ze znowelizowanych rekomendacji Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) w zakresie wirtualnych aktywów. 

Projekt wprowadza szereg istotnych zmian względem obecnie obowiązujących norm dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Oprócz rozszerzenia katalogu instytucji obowiązanych np. o przedsiębiorców zajmujących się obrotem dziełami sztuki – o czym będzie mowa w kolejnym artykule – szczególnie istotne z praktycznego punktu widzenia może być wprowadzenie nowych obowiązków na podmioty prowadzące działalność związaną z walutami wirtualnymi. Dementując jednak plotki, jakoby nowe regulacje miały obejmować swoim zakresem wszystkich przedsiębiorców, których działalność zawodowa skupia się wokół kryptowalut śpieszę wyjaśnić, że chodzi wyłącznie o podmioty wskazane w art. 2 pkt 12 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2020 r. poz. 795) (dalej: „Ustawa AML”), czyli przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie walut wirtualnych polegającą na:

a) wymianie pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,

b) wymianie pomiędzy walutami wirtualnymi,

c) pośrednictwie w wymianie, o której mowa powyżej;

d) prowadzeniu rachunków walut wirtualnych.

To z kolei oznacza, że „działalność w zakresie walut wirtualnych” na gruncie Ustawy AML jest pojęciem węższym, niż wynika to z potocznego rozumienia tych słów. Tym samym, zakresem zastosowania ustawy nie będą objęci na przykład dziennikarze portali poświeconych kryptowalutom, minerzy kryptowalut czy przedsiębiorcy świadczący usługi consultingowe w tym zakresie.

Skoro spora część czytelników odetchnęła już z ulgą, wyjaśnijmy co nowego czeka giełdy, kantory czy dostawców portfeli – gdyż o nich głównie mowa w art. 2 pkt 12 Ustawy AML. 

Rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych

Projekt przewiduje, że działalność w zakresie walut wirtualnych jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców i może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych. Prowadzenie rejestru zostało powierzone ministrowi do do spraw finansów publicznych. Tym samym, po wejściu w życie projektowanych zmian, przedsiębiorcy, którzy obecnie prowadzą bądź zamierzają w przyszłości prowadzić działalność, o której mowa w art. 2 pkt 12) Ustawy AML będą zobligowani złożyć wniosek o uzyskanie wpisu do stosownego rejestru. Niedopełnienie tego obowiązku będzie zagrożone sankcją w postaci kary pieniężnej do 100 000 złotych.

Nowe przepisy zakładają również, że działalność w zakresie walut wirtualnych będzie mogła być prowadzona wyłącznie przez podmioty spełniające wymogi w zakresie reputacji oraz wiedzy lub doświadczenia, szczegółowo wskazane w ustawie. Celem takiego rozwiązania (jak wynika z uzasadnienia do Projektu oraz motywu 51 AMLD4) jest zapewnienie dostatecznego poziomu ochrony przed wykorzystywaniem działalności do celów przestępczych.

Na marginesie wspomnieć należy, że analogiczne wymogi (tj. uzyskanie wpisu do rejestru i legitymowanie się dobrą reputacją oraz wiedzą lub doświadczeniem) zostały przewidziane dla przedsiębiorców prowadzących działalność na rzecz spółek lub trustów.

Reputacja

Przesłankę odpowiedniej reputacji uznaje się za spełnioną w przypadku wykazania, że – w zależności od formy prawnej działalności – osoba fizyczna (w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej), członkowie zarządu (w przypadku spółek kapitałowych), wspólnicy uprawnieni do reprezentacji lub prowadzenia spraw spółki (w przypadku spółek osobowych) nie byli karani za przestępstwa wymienione wprost w art. 129n Ustawy AML zgodnie z brzmieniem ustalonym w Projekcie. Do katalogu przestępstw, których popełnienie uniemożliwia prowadzenie działalności w zakresie walut wirtualnych ustawodawca zaliczył m.in. przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej lub umyślne przestępstwa skarbowe. 

Co istotne, opisany wyżej wymóg niekaralności obejmuje również osoby zajmujące kierownicze stanowisko związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych oraz beneficjentów rzeczywistych podmiotów, które prowadzą działalność w zakresie walut wirtualnych.

Wiedza lub doświadczenie

Warunek posiadania wiedzy lub doświadczenia uznaje się za spełniony w przypadku spełnienia co najmniej jednej z dwóch poniższych przesłanek:

1) ukończenia szkolenia lub kursu obejmujących prawne lub praktyczne zagadnienia związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych lub

2) wykonywania, przez okres co najmniej roku, czynności związanych z działalnością w zakresie walut wirtualnych

– potwierdzonych odpowiednimi dokumentami.

Projekt nie precyzuje jakie podmioty będą uprawione do przeprowadzania szkoleń lub kursów, o których mowa w punkcie 1) powyżej. Wydaje się natomiast, że nie powstanie żadna „autoryzowana” lista w tym zakresie, a przedsiębiorcy będą mieli swobodę w wyborze. Pamiętajmy natomiast, że skoro zaświadczenie o odbytym szkoleniu lub kursie ma dokumentować posiadane  odpowiedniej wiedzy, powinno zostać wystawione przez podmiot, który sam legitymuje się dobrą opinią i uznaniem w środowisku branżowym. 

Rekomendacje FATF i Rozporządzenie MiCA

Warto podkreślić, że wprowadzenie rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych nie stanowi inicjatywny polskiego ustawodawcy, lecz wynika z konieczności wdrożenia w życie znowelizowanych rekomendacji FATF w zakresie wirtualnych aktywów. FATF wyraził bowiem stanowisko, że działalność VASP (ang. virtual assets servises providers) czyli podmiotów świadczących usługi związane w wirtualnymi aktywami (a więc i kryptowalutami) powinna być licencjonowana lub co najmniej – rejestrowana. Projektodawcy zdecydowali się zatem na przyjęcie mniej sformalizowanego typu reglamentacji działalności. Nie ma bowiem wątpliwości, że procedura wpisu do rejestru jest znacznie uproszczona względem procedury uzyskiwania stosownego zezwolenia, w którym spełnienie wszystkich wymogów podlega skrupulatnej weryfikacji. Warto natomiast mieć na uwadze, że rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych, będzie miał charakter przejściowy. Na szczeblu unijnym trwają bowiem prace nad przyjęciem Rozporządzeniem w sprawie rynku kryptoaktywów (ang. Regulation on markets in crypto-assets, Rozporządzenie MiCA) które przewiduje znacznie dalej idące wymogi dla podmiotów prowadzących działalność w zakresie walut wirtualnych niż obecnie. Więcej o Rozporządzeniu MiCA już wkrótce.

Nowy próg kwotowy dla transakcji, których przedmiotem są waluty wirtualne

Obowiązek uzyskania wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych to nie jedyna zmiana z punktu widzenia przedsiębiorców prowadzących działalność związaną z walutami wirtualnymi. Po wejściu w życie Projektu, obowiązek stosowania środków bezpieczeństwa finansowego będzie dotyczył również transakcji okazjonalnych o równowartości 1000 euro lub większej przeprowadzanych z wykorzystaniem waluty wirtualnej. Aktualnie w art. 35 ust. 1 pkt 2) jest mowa o „transferze środków pieniężnych na kwotę przekraczającą równowartość 1000 euro” co wyklucza możliwość zastosowania wskazanej normy do transakcji kryptowalutowych. Progi kwotowe determinujące konieczność zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego zostaną więc ujednolicone zarówno dla transakcji przeprowadzanych w walucie fiducjarnej jaki i wirtualnej.

Kiedy przepisy wchodzą w życie?

Zgodnie z art. 23 pkt 2) Projektu, opisane powyżej zmiany,  wchodzą w życie w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Zgodnie ze stanem na dzień sporządzenia niniejszego artykułu (07.02.2021 r.) Projekt znajduje się w fazie I czytania w Komisji Finansów Publicznych, a termin na przedstawienie sprawozdania upływa dopiero 23.02.2021 r. Wydaje się zatem, że przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie walut wirtualnych będą mieli wystarczajaco dużo czasu, by dostosować się do nowych regulacji.

W kontekście powyższych terminów warto natomiast zwrócić uwagę, iż Projektodawcy w uzasadnieniu odwołują się do stosowanej przez Komisję Europejską „polityki zerowej tolerancji” względem niewłaściwej lub niepełnej implementacji unijnych aktów prawnych i zapewniają, że priorytetem Projektu jest jak najdokładniejsze odwzorowanie wymogów stawianych przez AMLD5 nie tylko pod względem treściowym ale również gdy chodzi o układ jednostek redakcyjnych czy siatkę pojęciową stosowaną przez prawodawcę UE. Powyższe stwierdzenie może jednak wywoływać pewną dozę konsternacji biorąc pod uwagę, że termin, w którym państwa członkowskie miały wprowadzić w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania AMLD5 upłynął 10 stycznia 2020 r.  zaś prace nad transpozycją unijnych przepisów rozpoczęły się w Polsce… w lutym 2020 r. Skoro jednak Projekt został już skierowany do Sejmu można przyjąć, iż proces legislacyjny jest w zaawansowanym stadium i oczekiwać jego finalnej wersji niebawem.